အမေရိကန်: နယ်သာလန်နိုင်ငံ၊ အစ္စလာမ်မိုဖိုးဘစ်အမတ် ဂါးတ်ဝီလ်ဒါးစ် ၏စာအုပ် "Marked for Death" (သေခြင်းတရားအတွက် ရေးမှတ် ခြင်းခံရပြီး။) အတွက် မွတ်စလင်မ်တစ်ဦး၏ တုန့်ပြန်မှု
၂၃ ရက်၊ မေလ ၂၀၁၃။
ကာဆင်မ် ရာရှိဒ်
မွတ်စလင်မ်စာရေးဆရာ။ Guild of America
www.huffingtonpost.com
ဟောလန်ရဲ့ နာမည်ကြီး အန္တီအစ္စလာမ်အမတ်ဖြစ်တဲ့ ဂါးတ်ဝီလ်ဒါးစ်ကို လူတိုင်းသိပြီးဖြစ်မှာပါ။ သူရဲ့ "Marked for Death" (သေခြင်းတရားအတွက် ရေးမှတ်ခြင်းခံရပြီး။) လို့အမည်ပေးထားတဲ့ အန္တီအ စ္စလာမ်စာအုပ်၊ ကျောဘက်မျက်နှာဖုန်းအတွင်းမှာ သူ့အကြောင်းအားလုံးကို ဖော်ပြထားပြီးဖြစ်နေပါ ပြီ။ "ဗြိတိန်က ဝင်ခွင့်မပေးဘူး၊ အင်ဒိုကလည်း ဘန်းထားပြန်တယ်။ ကုလသမဂ္ဂအတွင်းရေးမှူးချုပ် ကလည်း ရှုံ့ချထားတယ်။... ဝီလ်ဒါးစ်ကတော့ ဦးမကျိုးနောင်တမရသေးပါ။"
သူ့စာအုပ်ကိုဖတ်အပြီးမှာတော့ သူ့အတွက်နောက်ထပ်ကင်ပွန်းတပ်စရာတစ်ခု ရရှိလာပါတယ်။ ကိုယ်ရေးမယ့်အကြောင်းအရာနဲ့ ပတ်သတ်ပြီး လုံလောက်တဲ့ဗဟုသုတမရှိဘဲ မရမ်းပတာနိုင်လွန်း တဲ့သူ ဆိုပြီးတော့ပါ။
ဝီလ်ဒါးစ်ကတော့ သူ့စာအုပ်ထဲမှာ ကတိတွေအများကြီးပေးထားပါတယ်။ အဲဒီထဲက အရေးအကြီးဆုံး တစ်ခုကတော့ "ကျွန်တော်တို့အားလုံး အမှန်ကိုပြောကြရမယ်" ဆိုတဲ့ကတိပါ။ ဝီလ်ဒါးစ်ကတော့ ကတိမတည်ခဲ့ဘူး၊ အမှန်တရားကို မျက်ကွယ်ပြုထားတာကတော့ အံ့အားသင့်စရာအကောင်းဆုံးပါပဲ။ တစ်ဦးတစ်ယောက်တည်းရဲ့ အထင်အမြင်ကနေ သူ့စာအုပ်တစ်အုပ်လုံးကို တုန့်ပြန်ဖို့မဖြစ်နိုင်တာ ကြောင့် ဝီလ်ဒါးစ်ချပြထားတဲ့အချက်တွေထဲက နှစ်လိုဖွယ်မကောင်းဆုံးသော တလွဲဋီကာဖွင့်မှုများကို ချယ်မှုန်းပြသသွားပါ့မယ်။ ကျွန်တော်ရဲ့ ဒီစာတန်းက သူ့စာအုပ်ကို ဆင်ဆာဖြတ်တာမျိုးမဟုတ်ပါဘူး၊ စာဖတ်သူအနေနဲ့ သူ(ဝီလ်ဒါးစ်)ရဲ့စာအုပ်ကို စိတ်ကြိုက်ဖတ်ခွင့်ရှိပါတယ်။
ဝီလ်ဒါးစ်ရဲ့ အမှားတွေကို ကဏ္ဍသုံးခုခွဲထုတ်နိုင်ပါတယ်။ နံပါတ် ၁ က သူအနေနဲ့ လောကီရေးရာ ဆိုရှယ်ကိစ္စရပ်တွေကို တလွဲကြီးကိုယ်စားပြုထားပါတယ်။ နောက်တစ်ခုက သူဟာ အစ္စလာမ့် တမန် တော် မုဟမ္မဒ်(ငြိမ်းချမ်းခြင်းသက်ဆင်းပါစေ)နဲ့ ကျမ်းမြတ်ကုရ်အာန်တို့ကို နှိမ့်ချတဲ့အသုံး အနှုန်းတွေ သုံးပြီး အထောက်အထားမဲ့စွပ်စွဲချက်အမြောက်အမြားကို ပြုလုပ်ခဲ့ပါတယ်။ နောက်ဆုံး မှာတော့ ဝီလ်ဒါးစ်ဟာ အစ္စလာမ့်သမိုင်းကို အမှားအယွင်းများနဲ့ ထပ်ကာထပ်ကာမှုန်းခြယ်ပြသခဲ့ မှုပါ။ ဒီတစ် ကြိမ်မှာလဲ အထောက်အထားတစ်စုံတစ်ရာမှ ဖော်ပြမထားပါဘူး။ သူက တစ်ခါတရံမှာ ကဲရန်အမ်းစ ထရောင်းနဲ့ Pew Research တို့ကို ကိုးကားထားပေမယ့် အများစုကိုတော့ အထောက် အထားမဲ့ ရေးထားတာပါ။ သူတင်ပြချင်တဲ့ အရေးကြီးညွှန်ပြချက်တွေကိုတော့ အမုန်းတရားကြီး ထွားအောင်ပြု လုပ်နေတဲ့ အန္တီအစ္စလာမ်ဝက်ဘ်ဆိုဒ်တွေကနေ ထက်ထက်သန်သန်ကို အထောက်အထားပြုထား တာ တွေ့ရပါတယ်။
ဝီလ်ဒါးစ်ရဲ့နည်းလမ်းကို အသုံးပြုပြီး ခရစ်ယာန်သာသနာကို ဝေဖန်မယ်ဆိုပါတော့။ အဲဒီလိုလုပ် မယ့်သူဟာ ကေကေကေ(Ku Klux Klan) အဖွဲ့ဝင်တွေကို တရားဝင်ခရစ်ယာန်များလို့ ခေါ်ပါလိ့မ် မယ်။ ဘိုင်ဘလ်ကိုအခြေခံထားတဲ့ ခရစ်ယာန်မုန်းတီးရေးဝက်ဆိုဒ်တွေကို ကိုးကားပြီး ခရစ်ယာန် သာသနာဟာ လူထုကြီးကို ခြိမ်းခြောက်နေတဲ့ သာသနာပါဆိုပြီး မှားယွင်းမှုတွေတင်ပြရပါလိမ့်မယ်။
ဝီလ်ဒါးစ်က လောကီရေးရာသာမာန်အချက်အလက်တွေကိုတောင် မှန်မှန်ကန်ကန်ကိုးကား တင်ပြနိုင် တဲ့ အရည်အချင်းမရှိတော့ ရှုပ်ထွေးတဲ့ သာသနာသမိုင်းတွေ ဒေသနာတွေကို ဘယ်လိုလုပ်တိတိပပ တင်ပြနိုင်တော့မှာလဲ။ ဝီလ်ဒါးစ်က "အမေရိကန်မှာတော့ နယ်သာလန်၊ ကနေဒါနဲ့ ဥရောပတို့နဲ့ မတူဘဲ မုန်းတီးရေးအခြေခံ ဝါဒဖြန့်ပြောဆိုမှုများအတွက် ဥပဒေမရှိပါဘူး၊.. ဒီအတွက် အမေရိကန်ရဲ့ လွတ်လပ်စွာဟောပြောခွင့် ၁၇၉၁ ဥပဒေပြင်ဆင်မှု(First Amendment) ကို ကျေးဇူးတင်ရမှာပါ။" လို့ဖော်ပြထားပါတယ်။ ဒီလိုတင်ပြခြင်းဟာ အချက်အလက်များအရတော့ လုံး၀မှားယွင်းပါတယ်။ အမေရိကန်ရဲ့ ၁၇၉၁ ဥပဒေပြင်ဆင်မှု(First Amendment)က တခြားသူများကို ပြင်းပြင်းထန်ထန် ထိခိုက်စေတဲ့ ပြောဆိုမှုတွေကနေ အတားအဆီးဖြစ်စေတယ်။ ဒါပေမယ့် အဲဒီဥပဒေက မုန်းတီးရေး အခြေခံ ဝါဒဖြန့် ပြောဆိုမှုတွေကိုတော့ မတားဆီးဘူးလို့ ဆိုရင်တော့ ဒါဟာ စိတ်ဓာတ်ချွတ် ယွင်းမှု၊ မျှမျှတတမဆုံးဖြတ်နိုင်မှုနဲ့ လူထုအုံကြွစေမယ့် တိုက်ခိုက်ရေးစကားလုံးများပါပဲ။ ဒီလိုပါပဲ၊ ၂၀၀၃ ခုနှစ်တုန်းက (ကေကေကေမန်ဘာတွေ) ဟာ ဗာဂျီးနီးယားရုပ်တုလို့ခေါ်တဲ့ ဗာဂျီးနီးယားက လက်ဝါး ကပ်တိုင်ကြီးကို မီးရှို့ပြစ်ခဲ့ကြတယ်၊ ရည်ရွယ်ချက်ကတော့ (ခရစ်ယာန်ဘာသာဝင်) တွေကို ခြောက် လှန့်တဲ့သဘောပါပဲ၊ ဒါမျိုးဆောင်ရွက်တာကလည်း မုန်းတီးရေးအခြေခံ ဝါဒဖြန့်ချိခြင်းမျိုးပဲ လို့ ယူဆ ခံရတာကြောင့် ဗဟိုတရားရုံးမှာ ၁၇၉၁ ဥပဒေပြင်ဆင်မှု(First Amendment) အရ အမှုစစ်ဆေး ခံခဲ့ရပါတယ်။
ဝီလ်ဒါးစ်ကတော့ အစ္စလာမ့်တမန်တော် မုဟမ္မဒ်(ငြိမ်းချမ်းခြင်းသက်ဆင်းပါစေ)နဲ့ ကျမ်းမြတ် ကုရ်အာန်တို့ကို ဆန့်ကျင်ကိုယ်စားပြုမှုအမြောက်အမြားလုပ်ထားပါသေးတယ်။ ဥပမာအနေနဲ့ သူ(ဝီလ်ဒါးစ်)က တမန်တော်မုဟမ္မဒ်သည် မက္ကာမှာရှိနေစဉ် လူထုအုံကြွအကြမ်း ဖက်မှုတွေဖြစ် အောင် ဖန်တီးသွေးထိုးခဲ့တယ်လို့ (ဝီလ်ဒါးစ်၏ စာအုပ် စာမျက်နှာ ၃၅-၃၆) မှာ ဖော်ပြထားပါတယ်။ မက္ကာမှာ မွတ်စလင်မ်တွေကို တန်ပြန်တိုက်ခိုက်ခြင်းမပြုဖို့ တမန်တော်မုဟမ္မဒ်ကတားမြစ်ခဲ့တာ၊ ဒါကိုမွတ်စလင်မ်တွေက လိုက်နာ နာခံခဲ့ကြတာ၊ အဲဒီနောက် တမန်တော်မုဟမ္မဒ်ကို လုပ်ကြံသတ် ဖြတ်ဖို့ စီစဉ်ကြတာကြောင့်လည်းကောင်း၊ နှိပ်စက်ကလူပြုခြင်း များကြောင့်လည်းကောင်း မက္ကာက နေ မိုင် ၂၄၀ဝေးတဲ့ မဒီနာကို ထွက်သွားခဲ့ရတာတွေ၊ ဒါတွေ အားလုံးကို ဝီလ်ဒါးစ်က လျစ်လျူရှုခဲ့ ပါတယ်။ ဝီလ်ဒါးစ်က စာမျက်နှာ ၃၆ မှာတော့ မဒီနာမှာ တမန်တော်မုဟမ္မဒ်က ကုရ်အာန်ဗျာဒိတ် များကိုအခြေခံကာ နိုင်ငံရေးဆန်တဲ့ အာဏာရှင်စနစ်ကို တစင်ခဲ့တယ်လို့ အထောက်အထားမဲ့ ဆိုထားပါတယ်။ ဒီနေရာမှာလည်း ဝီလ်ဒါးစ်က သာသနာရေး သွန်သင်ချက်တွေ စွက်ဖက်မှုမရှိတဲ့ မဒီနာသဘောတူညီမှု (Charter of Medina)ကို လျစ်လျူပြခဲ့ပါ တယ်။ အဲဒီသဘောတူညီချက်ကို မဒီနာက မွတ်စလင်မ်တွေနဲ့ ဂျူးတွေကိုယ်တိုင် လိုလိုလားလား လက်မှတ်ထိုး အတည်ပြုခဲ့ကြတာပါ။ အဲဒီ Charter of Medina၊ မဒီနာသဘောတူညီမှုကြီးက ညီမျှတဲ့ကာကွယ်ရေး၊ ယူနီဗာဆယ် ဘာသာ ရေးလွတ်လပ်ခွင့်နဲ့၊ သာသနာရေးဥပဒေကင်းတဲ့ အစိုးရ တစ်ရပ် စတာတွေအတွက် အာမခံချက် ပေးခဲ့ပါတယ်။
နောက်ဆုံးမှာတော့ ဝီလ်ဒါးစ်က ဘဒရ်စစ်ပွဲအကြောင်းဖော်ပြထားရာမှာလည်း တမန်တော်မုဟမ္မဒ်က မက္ကာသားအစုအဖွဲ့တွေကို ချေမှုန်းခဲ့တယ်၊ ဓားပြတိုက်ခဲ့တယ်၊ အစုလိုက်အပြုံလိုက်အမျိုးတုန်းစီရင် ခဲ့တယ်လို့ အထောက်အထားမဲ့ ဖော်ပြထားပြန်ပါတယ်။ ဒီနေရာမှာလည်း ဝီလ်ဒါးစ်က မွတ်စလင်မ် လူဦးရေ ၃၁၃ ယောက်၊ လက်နက်အပြည့်အ၀တပ်ဆင်ထားခြင်းလည်းမရှိ၊ မဒီနာအပြင်ဘက် မိုင်အနည်းငယ်အကွာလောက်မှာ မိမိတို့ကိုယ်ကိုကာကွယ်ဖို့ ရောက်ရှိလာတဲ့ မွတ်စလင်မ်ထုဟာ သူတို့အားလုံးကို လုံး၀ချေမှုန်းသုတ်သင်ဖို့ မိုင် ၂၄၀ အကွာအဝေးကနေ စစ်သားပေါင်း ၁၀၀၀ ပါဝင်တဲ့စစ်တပ်ကြီးနဲ့ ရင်ဆိုင်ခဲ့ရတယ်ဆိုတာကို လျစ်လျူရှုခဲ့ပြန်ပါတယ်။
အနိုင်ရခဲ့တဲ့ မွတ်စလင်မ်စစ်တပ်က စစ်သုံ့ပန်း ၇၀ကို လက်ရဖမ်းဆီးမိခဲ့ပေမယ့် သူတို့ရဲ့ လွတ်လပ် ခွင့်ကို ကိုယ့်ဖာသာပြန်လည်ဝယ်ယူကြဖို့ အခွင့်ပေးခဲ့ပါတယ်။ အဲဒီအချိန်က အာရပ်ဓလေ့အရတော့ လက်ရဖမ်းမိတဲ့ စစ်သုံ့ပန်းကို တစ်သက်လုံးကျွန်အဖြစ်ထားရမယ်၊ ဒါမှမဟုတ် သတ်ပြစ်ရမယ် ဆိုတာကို (သတိမူကြရပါမယ်။) ဝီလ်ဒါးစ်က စာ ၃၉-၄၀မှာတော့ တမန်တော်မုဟမ္မဒ်က ၁၀နှစ် သဘောတူစာချုပ်ကို စတင်ချိုးဖျက်ပြီး သူရဲ့ ကြင်နာခြင်းကင်းတဲ့ စစ်တပ်ကိုခေါင်းဆောင်ကာ မက္ကာသို့ ချီတက်တိုက်ခိုက်ခဲ့တယ်၊ ပြီးတော့ သူ့ရဲ့ သာသနာ ကိုဖြန့်ချိတယ် လို့ ရေးသားထားပြန်ပါ သေးတယ်။ မက္ကာသားတွေက စတင်ပြီး ဟိုဒိုင်ဘီယာ စာချုပ်ကိုချိုးဖောက်ကာ လက်ဦးမှုယူတိုက် ခိုက်ခဲ့တာကြောင့် မွတ်စလင်မ်တွေ မက္ကာကိုချီတက်ခဲ့ ရတာဖြစ်တယ်ဆို တဲ့အချက်ကို ဝီလ်ဒါးစ်လျစ် လျူရှုခဲ့ပြန်ပါတယ်။ မွတ်စလင်မ်စစ်တပ်မက္ကာကို ရောက်တော့ တမန်တော်မုဟမ္မဒ်က စတင် တိုက်ခိုက်ဖို့ တားမြစ်ခဲ့ပါသေးတယ်၊ မက္ကာသားတွေအတွက် ယူနီဗာဆယ်ဘာသာရေး လွတ်လပ်ခွင့် ကို ရွေးချယ်ဖို့ အခွင့်ရေးပေးခဲ့ပါသေးတယ်။ ဝီလ်ဒါးစ်ယိုးစွပ်ခဲ့တဲ့ ကြင်နာမှုကင်းတဲ့ စစ်တပ်ကြီးက ဓားတစ်ချက်တောင် မဝင့်ခဲ့ပါလားဗျာ။
အထက်ဖော်ပြပါအကြောင်းများကတော့ ဝီလ်ဒါးစ်ရဲ့ မှားယွင်းဖော်ပြမှုတွေထဲက အပိုင်းအစလေး များပါ။
အစ္စလာမ်နဲ့ပတ်သတ်ပြီး မှန်ကန်စွာ ယထာဘူတကျစွာ၊ ပညာရှင်ဆန်ဆန်လေ့လာလိုတဲ့သူတွေ အတွက်တော့ ရိုးသားပြီး ရည်ရွယ်ချက်ရှိတဲ့ သုတေသနတွေ လုံလုံလောက်လောက်ရှိပါတယ်။ သုတေသီ ကရန်အမ်းစထရောင်း၊ ကုလသမဂ္ဂ ဥက္ကဌဟောင်း ဆာမုဟမ္မဒ်ဇဖရုလ္လာဟ်ခန်နဲ့ သမိုင်း ပညာရှင် မိုက်ကယ်ဟတ်၊ သာသနာရေးပညာရှင် ဒေါက်တာ ဖီးလစ်ယန်းကင်းစ်တို့တွေဟာ မဟာ အကိုးအကားများအဖြစ် ထည့်သွင်းစဉ်းစားနိုင်တဲ့သူတွေပါ။
ဝီလ်ဒါးစ်ရဲ့ အစွန်းရောက်မှု၊ သည်းမခံနိုင်မှု၊ အကြမ်းဖက်ရုန့်ရင်းဆန်ခတ်မှု၊ မုန်းတီးမှုနဲ့ ဖက်ဆစ် စနစ်တွေကို အမြစ်ကနေတွန်းလှန်လိုတဲ့ ဆန္ဒတွေကို ကျွန်တော်ကိုယ်ချင်းစာမိပါတယ်။ ကိုယ့်ကိုယ် ကို မွတ်စလင်မ်လို့ဆိုနေကြတဲ့ အချို့သူတွေဆီက အသက်အန္တရာယ်ခြိမ်းခြောက်စာတွေ ဝီလ်ဒါးစ် လက်ခံရရှိနေတာတွေကိုလည်း ကျွန်တော်သဘောမကျပါ။ တနေ့နေ့မှာ သူ့အနေနဲ့ ဒါတွေကနေ ကင်းကင်းပပနေနိုင်မယ့်ရက်ကို မျှော်လင့်ပါတယ်။ ဝီလ်ဒါးစ်က တိုက်ခိုက်ချေမှုန်းသွား မယ်လို့ ကြွေးကြော်ထားတဲ့ အစွန်းရောက်မှုတွေ သက်တမ်းမရှည်စေလိုရင်တော့ သူ့အနေနဲ့ အမှန်တရား နဲ့ တရားမျှတမှုကို ကျင့်သုံးဖို့လိုတယ်လို့ အကြံပြုချင်ပါတယ်။ သူ့ရဲ့နှစ်လိုဖွယ်မကောင်းတဲ့ အပြုအမူ တွေကြောင့်လည်း တိုင်းပြည်တော်တော်များများက သူ့ကို မောင်းထုတ်ခဲ့ပြီးပါပြီ။ အခုတော့ လွတ်လပ်ပြီး ကျယ်ကျယ်ပြန့်ပြန့်တွေးခေါ်တတ်တဲ့ စိတ်ဓာတ်တွေကနေ သူ့ကို ဖယ်ထုတ်ပြစ်ခြင်းဖြင့် ထောက်ခံမှုကျဆင်းလာမယ့် အခြေအနေတွေကို စောင့်ကြည့်ရပါတော့မယ်။